نوسان در بازار صنعت و کاهش سهم آن از کیک اقتصاد

به گزارش اقتصاد ایران، در دهه ۸۰ سهم بخش صنعت از کیک اقتصاد ایران نزدیک دو سوم بوده اما به نظر می‌رسد نوسانات و شوک‌های اقتصادی دهه ۹۰، آسیب‌هایی را به بازار صنعت وارد کرده و سهم آن را به سطوح ۵۰ درصدی رسانده است.

اثر تحریم‌ها و رکود بر عملکرد صنعتی کشور

سهم صنعت از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۸۵ برابر با ۶۲.۲ درصد بوده و در سال‌های بعدی دچار نوساناتی شده است. بیشترین سهم این بخش در بهار ۱۳۸۹ با ۶۵ درصد رقم خورده و کمترین سهم آن نیز در تابستان ۱۳۹۲ با ۴۷.۶ درصد مشاهده شده است. در پاییز ۱۴۰۳ که آخرین آمار منتشر شده از تولید ناخالص داخلی است به ۵۳.۹ درصد رسیده است.

از سوی دیگر، سهم اشتغال در بخش صنعت نیز تغییرات مشابهی را نشان می‌دهد. در سال ۱۳۸۵، حدود ۳۱ درصد از شاغلین کل کشور در بخش صنعت بوده‌اند. این سهم در سال‌های بعدی روندی نسبتاً پایدار داشته و در برخی مقاطع افزایش یافته. در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵، سهم اشتغال در صنعت به بالای ۳۳ درصد رسیده، اما در سال‌های اخیر روندی نزولی داشته و در پاییز ۱۴۰۳ به ۳۳.۵ درصد کاهش یافته است.

بررسی فصلی داده‌ها نشان می‌دهد که سهم بخش صنعت از تولید ناخالص داخلی در فصل زمستان معمولاً افزایش می‌یابد، در حالی که در تابستان‌ها کمتر می‌شود. این امر می‌تواند ناشی از الگوی تولید و فعالیت‌های صنعتی باشد که در نیمه دوم سال به دلیل شرایط آب‌وهوایی و تقاضای بازار افزایش می‌یابد. همچنین، سهم اشتغال صنعتی در تابستان‌ها معمولاً اندکی افزایش دارد که می‌تواند به دلیل افزایش فعالیت‌های فصلی در برخی صنایع باشد.

روند تغییرات نشان می‌دهد که تولید بخش صنعت نسبت به اشتغال آن نوسانات بیشتری را تجربه کرده است. این امر می‌تواند ناشی از تغییرات بهره‌وری، تحولات تکنولوژیک و میزان سرمایه‌گذاری در این بخش باشد. در سال‌های ابتدایی دهه ۱۳۹۰، همزمان با تشدید تحریم‌های اقتصادی و رکود صنعتی، سهم تولید بخش صنعت کاهش یافت. با این حال، در سال‌های بعد و با افزایش سرمایه‌گذاری در برخی صنایع، رشد این بخش مجدداً تقویت شد. با وجود این تغییرات، سهم اشتغال در بخش صنعت تغییرات شدیدتری را تجربه نکرده و روندی نسبتاً پایدار داشته است.

یکی از عوامل تأثیرگذار بر روند صنعت، تغییرات ساختاری در اقتصاد ایران بوده است. توسعه فناوری و افزایش بهره‌وری باعث شده که برخی از صنایع با استفاده از تکنولوژی‌های جدید، تولید بیشتری داشته باشند. از سوی دیگر، تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های بین‌المللی در برخی مقاطع منجر به کاهش تولید صنعتی شده است. در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲، کاهش سرمایه‌گذاری خارجی و محدودیت‌های ارزی باعث شد که بسیاری از واحدهای صنعتی با کاهش ظرفیت تولید مواجه شوند. این روند در سال‌های بعد تا حدی جبران شد، اما همچنان برخی از بخش‌های صنعتی با چالش‌های ناشی از عدم دسترسی به مواد اولیه و تکنولوژی‌های پیشرفته مواجه هستند.

یکی دیگر از نکات مهم در تحلیل بخش صنعت، تفاوت میان زیرمجموعه‌های مختلف این بخش است. صنایع سنگین مانند پتروشیمی، فولاد و خودروسازی معمولاً سهم بیشتری در تولید ناخالص داخلی دارند، در حالی که صنایع کوچک‌تر و متوسط سهم بیشتری در اشتغال دارند. در برخی دوره‌ها، رشد صنایع سنگین منجر به افزایش تولید بدون افزایش اشتغال شده است. این مسئله نشان می‌دهد که برای توسعه اشتغال در بخش صنعت، توجه به صنایع کوچک و متوسط ضروری است.

منبع: اکوایران