مجید سلطانی/اقتصاد ایران

بسیاری از دوست داران اف-۱۴ کسانی هستند که فیلم تاپ گان با بازی تام کروز را دیدند و امروز هم نسخه جدید این فیلم منتشر شده که نشان می دهد این جنگنده در مقابل نسل پنجمی هم خیلی دست و پا بسته نیست.

تامکت محصول محبوب نیروی دریایی امریکا بود انقدر این جنگنده بین فرماندهان محبوب شد که دستور ساخت ۷۱۲ فروند از این هواپیما صادر شد. جنگنده ای که قرار بود در جنگ سرد در نبرد فرسایشی خیالی شوروی و امریکا نقش یک ناجی را ایفا کند. فیلم ها و پوسترها از گربه افسانه ای گرومن تا حدی در ایالات متحده امریکا منتشر شد که مردم عاشق این پرنده آهنین بودند و به لطف فیلم تاپ گان این محبوبیت دو چندان شد.

اف-۱۴ رقیبی نداشت

اما درزمان تولد  نگاه و هدف به اف-۱۴  فقط  یک جنگنده برتر دفاع هوایی نبود. هر چند نقش اصلی آن در پنتاگون برای نبرد هوایی و پیروزی در داگ فایت ها بود.  تامکت برای مقابله با یک تهدید خاص طراحی شد تهدیداتی مثل  Tu-16s و سپس Tu-22M مجهز به موشک های ضد کشتی دوربرد. شوروی یک شاخه کامل از ارتش را به مقابله با کشتی‌های USN با هواپیما و موشک‌های هواپرتاب اختصاص داده بود که موفق هم نشد.

آن دوران فقط F-111B می توانست به اندازه کافی گشت زنی کند، با سرعت کافی رهگیری کند و سلاح های دوربردی را حمل کند تا با این بمب افکن های که ذکر شد درگیر شود.

F-111 Aardvark مشکلات بیشتری نسبت به F-14A داشت. خیلی سنگین بود، جابجایی آن دشوار بود، و به سختی می‌توانست روی یک ناو هواپیمابر قرار بگیرد یا از آن استفاده کند.

حضور بین المللی موفق

آگوست ۱۹۸۱ میلادی با یک نمایش بزرگ برای نیروی هوایی ایالات متحده در دریای مدیترانه و در شمال لیبی آغاز شد. دو ناو هواپیمابر غول پیکر آمریکایی، یو اس اس فورستال (USS Forrestal) و یو اس اس نیمیتز (USS Nimitz) به منطقه ای وارد شدند که معمر قذافی، رهبر لیبی، به صورت غیرقانونی آن را بخشی از آب های کشور خود خوانده بود. ناوهای آمریکایی آنجا بودند تا این اعلان را به چالش بکشند و برای چند روز، جنگنده های دو کشور در یک فضای سیاسی ملتهب شروع به رقصیدن کردند تا اینکه دو جنگنده آمریکایی وارد یک نبرد مرگبار و ناهمتراز شدند.

ستوان لری «میوزیک» میوکزینسکی، یکی از دو خلبان جنگنده اف-۱۴ تامکت (F-14 Tomcat) در آن روز، این نبرد را چنین به خاطر می آورد: «سمت چپ هواپیمای پیشاهنگ لیبیایی ها با روشن شدن موتور موشک با یک شعله بزرگ شروع به سوختن کرد». این موضوع باعث شد که خلبانان با قابلیت های جدیدترین جنگنده آمریکایی برای برتری هوایی بر رقبا آشنا شوند. وی در ادامه و در اشاره به کمک خلبان خود که مسئولیت شلیک موشک را بر عهده داشت می گوید: «او یک موشک AIM-9L از زیر بال شلیک کرد. موشک به سمت جلو رفته و سپس با تغییر زاویه ۹۰ درجه ای به دم هواپیما برخورد کرد. هواپیما شروع به غلتیدن کرد. چتر اضطراری باز شد و خلبان به سرعت ایجکت کرد».

و به همین سادگی بود که شکارچی جدید نیروی دریایی ایالات متحده که روی ناوهای هواپیمابر این نیرو مستقر بود با نام اف-۱۴ تامکت اولین ماموریت خود را با پیروزی آسان به پایان رساند.

از طرفی دومین و تنها دارنده این گربه مخوف یعنی کشور ما ایران بود که در اوایل جنگ با عراق قدرت این محصول امریکایی را به جهان معرفی کرد. خلبان جلیل زندی از چهره های شاخص و در حقیقت بهترین خلبان اف-۱۴ در جهان است که با ثبت رسمی ۱۱ شکار بهترین شکارچی است.

اف-۱۴ های ایرانی بر خلاف امریکایی ها به شدت استفاده شدند و با توجه به اینکه در زمان جنگ از همه امکانات محروم شدند ولی توانستند سرپا بیاستند و از آسمان ایران دفاع کنند. داگ فایت های متعدد با جنگنده های قدرتمند زمان خود مانند میراژ اف-۱ و اف-۱۵ های عربستانی از تامکت یک شکارچی مخوف ساخت البته به لطف داشتن یک رادار مخوف و موشک مرگبار فینیکس شانس زنده ماندن را برای رقبا ضعیف می کرد.

عراق سرزمین نحس برای تامکت ها

نبرد خلیج فارس به بهانه های مختلف شروع شد و حذف صدام یکی از آنها بود، هزاران نفر از دو طرف کشته شدند و مردم بیگناه آواره شدند. اما این وسط تامکت ها قربانی گران قیمت بغداد بودند آنها بارها در تشخیص دادن هواپیماهای خودی و دشمن اشتباه کردند و هزینه زیادی برای امریکا تراشیدند و تنها در کنار سایر پرنده های ایالات متحده در جنگ حضور پیدا کردند.

بدتر از آن اینکه نیروی دریایی یک فروند هواپیما اف-۱۴ تامکت را در اثر برخورد یک موشک سطح به هوای عراقی SA-2 از دست داد و کابوس تامکت ها به واقعیت پیوست. بله پایان کار گربه امریکایی رقم خورد جایگزین کند و ارزان قیمت تر یعنی اف-۱۸ ها جای خود را بازار تثبیت کردند و ارتش امریکا در سال ۲۰۰۶ رسما این جنگنده زیبا و کارامد را به باغ وحش های هوایی منتقل کرد و از آنجایی که دشمن درجه یک این کشور یعنی ایران این پرنده را داشت تمام قطعات آن را خرد کرد تا ایران در به روز کردن آن ضعیف شود.

هنوز یک راه باقی است

نیروی هوایی ایران با تمام بی مهری هایی که امریکایی ها به تامکت داشتند هنوز ستون فقراتش را روی این پرنده امریکایی نسل چهارم بسته است و قمار هوایی با این هواپیما هم اکنون پا برجاست.

موشک های فینیکس که به تعداد محدودی رسیده اند بسیاری به دلیل گذشت زمان از کار افتاده اند با موشک زمین به هوای هاوک جایگزین شدند و این ابتکار هنوز از تامکت موجودی مخوف ساخته است. نکته خوب ماجرای اینجاست که رادار پیچیده و مخوف گربه ها نیز هنوز کارامد است و تنها ایران و امریکا تکنولوژی دسترسی به این رادار را دارند.

توهم توطئه را فراموش کنید

اف-۱۴ ها درست است که بسیار قابل و قدرتمند بودند اما آنها برای جایگزین شدن با شبح ها آمدند و قرار شد ضعف نبردها هوایی را بگیرند، درگیری با شش هدف همزمان در زمان خودش بسیار جذاب بود اما آیا امروز یک جنگنده نسل چهارمی توان درگیری با تکنولوژی امروز را دارد؟ باید از خود بپرسیم اف-۱۸ ها ارزان چکار نکردند که لایق نباشند یا اف-۳۵ با حضور قدرتمندش هزار برابر از اف-۱۴ بهتر نیست؟

در نیروی هوایی مهم ترین قسمت نگهداری یک جنگنده است، هزینه بالای اورهال اف-۱۴ برای امریکا هم کمر شکن بود و باید جایگزینی برای آن پیدا می شد. هورنت ها آمدند تا علاوه بر نبردهای هوا به زمین وظیفه پاسداری از ناوهای گران قیمت امریکا را نیز بر عهده بگیرند و باید بپذیریم که اف-۱۴ شاید در زمان خودش بهترین بود اما امروز حتی توانایی شناسایی دوست و دشمن را ندارد.

و باید به این توهم پایان داد که ابرقدرتی تنها برای اذیت کردن ایران ۷۱۲ فروند عملیاتی خود را نابود کند. امروز منافع ملی امریکا نگهداری ارزان و مناسب است دلیلی هم برای پول اضافی خرج کردن ندارد.

نجیب و مقتدر

اف-۱۴ شاید به گفته خیلی از منتقدین شاه ایران برای کشورمان نسبت به اف-۱۵ خرید مطلوبی نبود اما نباید فراموش کرد که در تمامی شرایط دشوار جگ ایران و عراق بیشتر شبیه یک ناجی بود تا پرنده ای آهنین و برای کشور ما یک جنگنده مهم و تاثیر گذار بود به لطف رادار پیچیده این جنگنده یک مینی آواکس هم محسوب می شد.

سه گانه تامکت/رادار AUG-9/ موشک Phoenix  برای محافظت از ناوگان دریایی در مقابل بمب افکن های مافوق صوت اتحاد جماهیر شوروی که تنها هدف آن ها نابودی ناوها بود طراحی شده بود». سیستم راداری AWG-9 چنان کارآمد بود که اف-۱۴ می توانست حتی موشک های کروز پرتاب شده از هواپیماها را نیز رهگیری و نابود سازد. این سیستم در ابتدا توسط تنها سنسورهای جستجو و رهگیری مادون قرمز غربی ساخته شده در آن دوران که ALR-23 نام داشت تقویت می شد اما این سیستم بعدها با یک سنسور اپتیکال که به صورت مستقیم داده ها را به AWG-9 می فرستاد جایگزین شد.

پس باید به احترام این جنگنده عالی ایستاده دست زد و سر تعظیم فرود آورد.