تغییر ساعت رسمی کشور به کجا رسید؟

این اقدام به ویژه در کشورهای با عرض‌های جغرافیایی بالا که تفاوت قابل‌توجهی بین طول روز در فصول مختلف دارند، رواج دارد.

با تغییر ساعت در فصل بهار و تابستان، افراد می‌توانند از روشنایی طبیعی روز بیشتر استفاده کرده و نیاز به استفاده از نور مصنوعی کاهش می‌یابد که به صرفه‌جویی در مصرف انرژی منجر می‌شود.

سال های گذشته طرح تغییر ساعت رسمی کشور اجرا می شد و برخی متولیان صنعت برق کشور این تغییر را در صرفه جویی انرژی مثبت قلمداد می کردند.

گرچه هیچ آمار متقنی از تاثیر مثبت این کاهش ارائه نشده است اما برخی کارشناسان اجرا آن را معادل یک هزار مگاوات صرفه جویی در مصرف برق اعلام می کردند .

تغییر ساعت رسمی در ایران برای نخستین بار پیش از انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۵۶ به منظور بهره‌برداری بهتر از روشنایی روز و صرفه‌جویی در مصرف انرژی اعمال شد.

طبق مصوبه‌ای که دولت وقت ارائه داد، ساعت رسمی کشور در تاریخ ۴ فروردین ۱۳۵۷ یک ساعت به جلو کشیده شد.این روند اما پس از انقلاب اسلامی، متوقف شد و اجرای آن تا سال‌ها به فراموشی سپرده شد.
بااین حال، روند مصرف انرژی که از سال ۱۳۷۰ افزایشی شد سبب شد دولت مرحوم اکبر هاشمی رفسنجانی مجدداً تغییر ساعت را به منظور صرفه‌جویی در مصرف انرژی و استفاده بهینه از روشنایی طبیعی روز در دستور کار قرار دهد.

اما در دولت نهم به یکباره اجرای تغییر ساعت رسمی کشور متوقف شد؛ رئیس دولت معتقد بود که این تغییر ساعت تاثیری در کاهش مصرف انرژی ندارد و تنها سبب می‌شود که زندگی عموم مردم مختل شود اما مجلس هفتم با رد نظر دولت درمصوبه ای  در مرداد ۱۳۸۶ مقررکرد ساعت رسمی کشور هر سال در ساعت ۲۴ روز اول فروردین یک ساعت به جلو کشیده شده و در ساعت ۲۴ روز سی‌ام شهریور به حالت قبلی برگردد.

آن زمان مرکز پژوهشهای مجلس در گزارش خود اعلام کرده بود که با تغییر ساعت رسمی کشور ۳۰۰ میلیارد تومان در مصرف انرژی صرفه جویی می شود؛ زیرا فاصله‌ای بین طلوع آفتاب و شروع کار مردم وجود دارد سه ساعت طول می کشد، اگر تغییر ساعت انجام شود، این سه ساعت به دو ساعت تبدیل می شود و مردم از فرصت بهتری استفاده می کنند.

اما در مجلس یازدهم بااین استدلال که تغییر ساعت رسمی تغییری در مصرف برق ندارد، طرحی برای توقف اجرای قانون تهیه و در اسفند ۱۴۰۱ تصویب شد که در نهایت در اردیبهشت ۱۴۰۲ به دولت ابلاغ شد و دولت سیزدهم آن را اجرایی کرد.

بر این اساس مجلس یک بار برای تغییر ساعت رسمی کشور و یک بار برای تثبیت آن قانون گذاری کرده و در هر دو مورد، کارشناسان بخش انرژی بر این نکته تاکید داشتند که استفاده بیشتر از نور خورشید در نیمه نخست سال به کاهش مصرف برق کمک می کند. این موضوع به ویژه اکنون که ناترازی بخش انرژی عیان شده و سال گذشته شاهد خاموشی های مکرر در تابستان و نیمه دوم سال بودیم، ضرورت استفاده حداکثری از ظرفیت های موجود حیاتی تر شده است.

دولت چهاردهم خواهان تغییر ساعت رسمی

بروز ناترازی انرژی بخصوص در حوزه برق و گاز که به دولت چهاردهم به ارث رسیده است، دولتمردان را بر آن داشت تا لایحه دو فوریتی واگذاری اختیار تعیین ساعت رسمی کشور به دولت را تهیه و به مجلس ارسال کنند.

خانم فاطمه مهاجرانی ،سخنگوی دولت چهاردهم دراین باره اظهار می کند:‌ تغییر ساعت رسمی کشور موضوعی است که در سال‌های اخیر همواره محل بحث و نظر بوده است، اما آنچه اکنون دولت در یک لایحه به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرده است، تفاوتی محتوایی با قوانین سابق دارد.

وی ادامه می دهد: در شرایط فعلی که ناترازی انرژی در ایران به مرحله بحرانی رسیده است، اهمیت تغییر ساعات رسمی کشور بیش از گذشته مشخص شده و این امر می‌تواند به عبور از این بحران کمک کند. در لایحه دولت، برخلاف رویه گذشته که تغییر ساعت رسمی کشور به صورت سالانه و الزام‌آور انجام می‌شد، در اختیار و انعطاف لازم برای تصمیم‌گیری متناسب با شرایط واقعی کشور، به دولت واگذار می‌شود. این تصمیم نه تنها گامی در راستای بهره‌وری انرژی است، بلکه جلوه‌ای از حکمرانی مقتدرانه و متناسب با واقعیت‌های متغیر است.

مصطفی رجبی مشهدی ،سخنگوی صنعت برق هم در این باره می گوید: شرکت مدیریت شبکه برق ایران برآورد کرده که معادل نیروگاه هزار مگاواتی اتمی بوشهر از محل تغییر ساعت رسمی کشور صرفه جویی می شود.

وهاب مکاری زاده ،مشاور معاون فناوری و نوآوری پژوهشگاه نیرو نیز در گفت و گو با ایرنا اظهارمی کند: تغییر ساعت کاری در کاهش بار شبکه توزیع برق در زمان اوج مصرف بسیار موثر است.

وی می افزاید: وقتی بتوان با یک اقدام مدیریتی نیازها را برطرف کرد، این اقدام مدیریتی ارجحیت دارد بر اینکه بخواهیم نیروگاهها را توسعه دهیم و سرمایه گذاری جدید انجام دهیم.

مکاری زاده با تاکید بر اینکه بحث تغییر ساعت متناسب با تغییر فصل ها از زمان جنگ جهانی اول بوده و به دلیل نبود و کم بود انرژی به اجرا گذاشته شده و در طول زمان ها هم اجرا شده و هم متوقف شده است و فرایند تازه ای نیست، یادآور می شود: در طول سال زمان طلوع و غروب خورشید متفاوت است در نیمه دوم سال زمان طلوع و غروب خورشید دیرتر و نیمه نخست سال زودتر است.

وی ادامه می دهد: هدف این است که ساعت کاری کشور به گونه‌ای طراحی شود که بیشترین استفاده از روشنایی طبیعی را داشته باشیم و هم یک ساعت کار را زودتر آغاز و یک ساعت زودتر تعطیل کنیم.

مشاور معاون فناوری و نوآوری پژوهشگاه نیرو می افزاید: این یک ساعت باعث می شود روشنایی غیر طبیعی کمتر استفاده شده و تقاضای انرژی الکتریکی یک ساعت کاهش داده شود.

مکاری زاده خاطرنشان می کند:علاوه برآن،تغییر ساعت مزایای دیگری هم برای کشور دارد به خصوص در استفاده کمتر از وسایل سرمایشی که عمده ترین مصرف کننده انرژی است ؛ زیرا صبح زود خنک تر است و نیز یک ساعت زودتر تعطیلی ادارات باعث کاهش محسوس استفاده از انرژی می شود.

وی تصریح می کند: در کل تغییر ساعت اداری اثر مثبتی دارد این کاهش ساعت روی اوج بار شبکه هم اثر مثبت داشته و آن را کاهش می دهد.

از مجلس نیز خبر می رسد که برخی نمایندگان با نظر دولت موافق هستند؛ رضا سپهوند عضو کمیسیون انرژی مجلس تدوین این لایحه را گامی مثبت از سوی دولت دانسته و می گوید: این تغییر ساعت مطابق با تغییر فصل در بسیاری از کشورها مرسوم است، دلیل اصلی آن این است که در ساعات روشنایی شدت استفاده از برق افزایش پیدا می‌کند، بنابراین متناسب با تغییر ساعت رسمی کشور لازم است که ساعت کاری ادارات خود را نیز تغییر دهیم که تاثیر مثبتی در بهینه سازی مصرف انرژی خواهد داشت، ما در حال نزدیک شدن به تابستان و فصل اوج ناترازی قرار خواهیم گرفت و این موضوع تاثیر بسیار زیادی روی مصرف برق دارد