نوار ثابت بانک مرکزی در تزریق پول

به گزارش اقتصاد ایران، بانک مرکزی چند سالی است که عملیاتی به نام بازار باز طراحی کرده و درحال اجرای آن است. یکی از اهداف فعالیت در این بازار، ابداع سازوکاری برای اثرگذاری بر نرخ بهره بین بانکی بوده که از طریق آن می‌توان تسلط بر سایر متغیرهای اقتصادی را نیز افزایش داد. سال‌هاست که برخی از اقتصادهای مطرح دنیا برای کنترل نوسانات در اقتصاد، از رویکرد کنترل نرخ بهره بین بانکی استفاده می‌کنند.

میزان ریپوی اوراق بهادار توسط بانک مرکزی در انتهای آبان ۱۴۰۲

آمارها نشان می‌دهد بانک مرکزی در پی کسری شدید نقدینگی بانک‌ها در ماه‌های اخیر، شدت تزریق منابع مالی در بازار باز را افزایش داده تا از این طریق، بانک‌ها بتوانند با هزینه‌زایی کمتر برای اقتصاد، استقراض کنند و همچنین کنترل بانک مرکزی بر عملکرد بانک‌ها افزایش یابد.

بدین ترتیب بانک‌ها می‌توانند با ارسال سفارش به بانک مرکزی، درخواست شرکت در عملیات بازار باز بدهند و در صورتیکه بانک مرکزی سفارش آن‌ها را بپذیرد، بانک‌ها باید برای مدت معین(عموما ۷ روز) اوراق بهادار خود را نزد بانک مرکزی به امانت بگذارند و در ازای آن‌ها منابع نقد دریافت کنند که به آن ریپو کردن اوراق بهادار نیز گفته می‌شود.

پس از رسیدن سررسید قرارداد ریپو، بانک‌ها باید اصل مبلغ استقراض شده را به همراه سود تعیین شده که در حال حاضر ۲۳ درصد است، به بانک مرکزی بازگردانند؛ در غیراین صورت اوراق بهادار آن‌ها به تملک بانک مرکزی درمی‌آید.

داده‌ها نشان می‌دهد بانک مرکزی در هفته گذشته مانند یک ماه اخیر حدود ۱۱۸.۸ هزار میلیارد تومان منابع نقد به بانک‌ها تزریق کرده است. این درحالیست که میزان شکاف بین سفارش‌های ثبت شده بانک‌ها و سفارش‌های پذیرفته شده آن‌ها کاهش یافته است. بر همین اساس مشاهده می‌شود در هفته منتهی به ۲۹ آبان سال جاری، ارزش سفارش‌های ارسال شده توسط ۲۰ بانک مشارکت کننده در بازار باز، حدود ۱۳۴.۵ هزار میلیارد تومان به ثبت رسیده که در مقایسه با مبلغ سفارش‌های ارسال شده در هفته منتهی به ۲۲ آبان پایین‌تر است.

بازار شبانه و اعتباردهی قاعده‌مند به بانک‌ها در هفته گذشته

از کانال های دیگر ارتباط‌دهنده بانک مرکزی به اقتصاد، بازار شبانه تلقی می‌شود. بازار شبانه به بازاری گفته می‌شود که بانک‌ها در آن به عرضه و تقاضا منابع نقد می‌پردازند و به نرخ بهره موزون مورد توافق آن‌ها نیز نرخ بهره بین بانکی گفته می‌شود. در ادبیات جدید اقتصادی تعداد زیادی از مطالعات وجود دارد که درباره اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم نرخ بهره بین بانکی بر بازار های مالی و نرخ بهره سایر بازارها تاکید می‌کند.

به همین ترتیب  بانک مرکزی برای کنترل نرخ بهره این بازار از دو ابزار استفاده می‌کند که یکی از آن‌ها تزریق یا جمع‌آوری منابع نقد در بازار باز است. راه دیگر اثرگذاری بانک مرکزی بر نرخ بهره بین بانکی، ورود مستقیم به بازار بین بانکی یا همان شبانه است. در این بازار عموما سررسید کوتاه مدت است(۲۴ تا ۴۸ ساعت) و نرخ سود کف و سقف از سوی بانک مرکزی تعیین می شود.

به این نوع از استقراض بانکی، اعتبارگیری قاعده‌مند نیز گفته می‌شود. درحال حاضر نرخ بهره این نوع اعتباردهی ۲۴ درصد تعیین شده و مشاهده می‌شود که در هفته گذشته میزان تقاضای بانک‌ها برای اعتبارگیری قاعده‌مند صفر بوده است.

آمارها نشان می‌دهد تقاضای اعتبارگیری قاعده‌مند بانک‌ها در هفته گذشته صفر بوده است. با توجه به اینکه نرخ بهره این بازار از نرخ بهره شناور بازار بین بانکی و بازار باز بیشتر است، تنها زمانی بانک‌ها به تامین مالی از این طریق روی می‌آورند که در دو بازار دیگر ناکام مانده باشند. به همین دلیل صفر بودن میزان اعتباردهی قاعده‌مند بانک مرکزی در هفته گذشته احتمالا به معنای این است که تمامی منابع نقد مورد نیاز در دو بازار دیگر یعنی بازار باز و شبانه تامین شده است.