همسان سازی حقوق بازنشستگان به این مالیات بستگی دارد

به گزارش اقتصاد ایران،  یکی از انواع مالیات‌های غیر مستقیم، مالیات بر ارزش افزوده است. این مالیات به دلیل ارزش افزوده‌ ای که در فرآیند تولید کالاها و خدمات ایجاد می‌شود، به صورت مرحله‌ ای وضع می‌شود و در نهایت به صورت غیرمستقیم از خریداران یا مصرف‌ کنندگان این کالاها دریافت می‌گردد.

دولت با افزایش ۱ درصدی مالیات ارزش افزوده، قصد دارد منابع لازم برای اجرای قانون همسان‌ سازی حقوق بازنشستگان را تأمین کند. به همین منظور، در این گزارش به بررسی نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده و مهلت ثبت اظهارنامه این مالیات پرداخته خواهد شد.با ما همراه باشید.

مالیات ارزش افزوده چیست؟

به طور کلی، مالیات به دو نوع مستقیم و غیرمستقیم تقسیم‌بندی می‌شود. همان‌طور که از نام آن مشخص است، مالیات مستقیم به مالیاتی گفته می‌شود که به صورت مستقیم و بدون واسطه از درآمد یا دارایی‌ های افراد دریافت می‌شود. نمونه‌هایی از این نوع مالیات شامل مالیات بر درآمد حقوق و مشاغل، مالیات بر درآمد املاک و مالیات بر دارایی‌ ها مانند مالیات بر ارث است.

اما در مورد مالیات‌های غیرمستقیم، فرد خاصی به‌ طور مستقیم مسئول پرداخت مالیات نیست؛ بلکه عمدتاً این مالیات‌ ها توسط مصرف‌ کنندگان کالاها پرداخت می‌شود. نمونه‌ هایی از این نوع مالیات شامل مالیات بر مصرف و فروش کالاها و خدمات و همچنین مالیات بر ارزش افزوده است. بنابراین، مالیات بر ارزش افزوده یک نوع مالیات غیرمستقیم است که پرداخت‌ کننده مشخصی ندارد و در نهایت از مصرف‌ کننده کالا یا خدمات دریافت می‌شود.

برای پاسخ به این سؤال که مالیات ارزش افزوده چیست و چه مفهومی دارد، می‌توان به قانون مالیات بر ارزش افزوده مراجعه کرد که در آن ارزش افزوده به‌طور مشخص تعریف شده است. بر اساس این قانون، “ارزش افزوده به تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده و ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین اشاره دارد.”

همان‌طور که مشاهده می‌شود، ارزش افزوده به ارزشی اشاره دارد که از تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات و ارزش کالاهای واسطه‌ای یا مواد اولیه تشکیل‌دهنده آن ناشی می‌شود. از این رو، این تفاوت ارزش مشمول مالیات بر ارزش افزوده خواهد بود.

به عنوان مثال، اگر بهای تمام‌شده یک کالا ۱۰۰۰ تومان باشد و این کالا پس از طی مراحل مختلف تولید به قیمت ۳۰۰۰ تومان به دست مصرف‌کننده برسد، ارزش افزوده معادل ۲۰۰۰ تومان خواهد بود. به این ارزش افزوده در هر مرحله از تولید مالیاتی تعلق می‌گیرد که به آن مالیات بر ارزش افزوده گفته می‌شود. پرداخت‌کننده نهایی این مالیات، مصرف‌کننده است. در ادامه، نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده توضیح داده خواهد شد.

لازم به ذکر است که مبلغ مالیات بر ارزش افزوده شامل نرخ مصوبی است که در ابتدای هر سال با توجه به نرخ تورم توسط سازمان مالیاتی کشور اعلام می‌شود. به عنوان مثال، مالیات بر ارزش افزوده برای سال ۱۴۰۰ با نرخ ۹ درصد تعیین شده است، که شامل ۶ درصد مالیات و ۳ درصد عوارض است.

البته در دو مورد خاص، قانون نرخ مالیات بر ارزش افزوده بالاتری را پیش‌بینی کرده است: انواع سیگار و محصولات دخانی با مالیات بر ارزش افزوده ۱۲ درصد و همچنین انواع بنزین و سوخت هواپیما با نرخ ۲۰ درصد. علاوه بر این، عرضه کالاها و خدمات یا واردات موارد زیر نیز از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف شده است:

ردیف اقلام معاف از مالیات بر ارزش افزوده

۱ محصولات کشاورزی فرآوری نشده

۲ دام و طیور زنده، آبزیان، زنبور عسل و نوغان

۳ انواع کود، سم، بذر و نهال

۴ آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیرخشک

۵ کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات

۶ کالاهای اهدایی به صورت بلاعوض به وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی

۷ کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر وارد کشور می‌شود

۸ اموال غیر منقول

۹ انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی و خدمات توانبخشی و حمایتی

۱۰ خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیات‌های مستقیم

۱۱ خدمات بانکی و اعتباری بانک‌ها، مؤسسات و تعاونی‌های اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه

۱۲ خدمات حمل و نقل عمومی و مسافری درون و برون شهری جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی

۱۳ فرش دستباف

۱۴ انواع خدمات پژوهشی و آموزشی

۱۵ خوراک دام و طیور

۱۶ رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه‌ها

۱۷ اقلام با مصارف صرفاً دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی

تولیدکنندگان و ارائه‌ دهندگان این اقلام نیازی به ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده در مهلت تعیین‌ شده ندارند.

نکته مهم: برای مشاهده فهرست جدید کالاهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده، به سایت سازمان امور مالیاتی کشور مراجعه کنید.

نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده

همان‌طور که اشاره کردیم، مالیات بر ارزش افزوده، که مالیات طلا یکی از نمونه‌های آن است، از زمان تولید تا عرضه و رسیدن به دست مشتری به صورت مرحله‌ای دریافت می‌شود. اولین پرداخت‌کننده این مالیات تولیدکننده است و سپس عرضه‌کننده، و در نهایت، مصرف‌کننده یا خریدار مالیات نهایی را پرداخت می‌کند. عرضه‌کننده پس از کسر مالیاتی که خودش پرداخت کرده، باقی‌مانده را به دولت می‌پردازد. به عنوان مثال:

تصور کنید تولیدکننده‌ای کالای خود را با قیمت ۱۵۰۰ تومان، با احتساب ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده (تعیین شده برای سال ۱۴۰۲)، به عرضه‌کننده‌ای بفروشد. در این حالت، عرضه‌کننده باید مبلغ ۱۶۳۵ تومان به تولیدکننده پرداخت کند. این ۱۳۵ تومان، همان مالیات ارزش افزوده است که معادل ۹ درصد قیمت کالا تعیین شده است.

اگر عرضه‌کننده بخواهد کالای خریداری‌شده را با قیمت ۲۰۰۰ تومان به مصرف‌کننده نهایی بفروشد، مصرف‌کننده نهایی علاوه بر پرداخت ۲۰۰۰ تومان، باید مبلغ ۱۸۰ تومان دیگر نیز به عنوان مالیات ارزش افزوده بپردازد. این ۱۸۰ تومان اضافی، همان ۹ درصد مالیات ارزش افزوده‌ای است که به کالای ۲۰۰۰ تومانی تعلق گرفته است. همان‌طور که مشاهده می‌شود، پرداخت‌کننده اصلی مالیات بر ارزش افزوده، مصرف‌کننده نهایی است.

اما در نهایت، فروشنده یا عرضه‌کننده‌ای که کالای خود را فروخته است، مسئول تنظیم اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات ارزش افزوده به دولت است. او در برابر دولت پاسخگوی پرداخت مالیات ارزش افزوده خواهد بود. برای پرداخت مالیات ارزش افزوده، فروشنده باید مالیات پرداخت‌شده توسط خود را از مالیات دریافتی از خریدار کسر کرده و مبلغ باقی‌مانده را از طریق سامانه الکترونیکی tax.gov.ir به دولت پرداخت کند.

در پایان، لازم به ذکر است که در مورد یکی از اقسام خاص مالیات بر ارزش افزوده، یعنی مالیات طلا، مطابق آخرین اصلاحات قانون مالیات ارزش افزوده، مالیات تنها به اجرت ساخت طلا و سود فروشنده تعلق می‌گیرد و به همین دلیل، خود طلا از مالیات معاف است.

سامانه مالیات ارزش افزوده

در قسمت قبل، نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده را توضیح دادیم و بیان کردیم که برای پرداخت این مالیات، ارائه‌دهندگان کالا می‌توانند مالیات پرداخت‌شده توسط خود را از مالیات دریافتی کسر کرده و مبلغ باقی‌مانده را به حساب دولت واریز کنند. البته، این فرآیند نیازمند داشتن گواهی ارزش افزوده است و مشتریان می‌توانند پس از استعلام گواهی ارزش افزوده، این مالیات را به آنها پرداخت کنند.

اما در پاسخ به این سؤال که نحوه پرداخت مالیات ارزش افزوده چگونه است، باید گفت که این فرآیند در حال حاضر از طریق سامانه مالیات ارزش افزوده انجام می‌شود. به این ترتیب، برای ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی، سامانه یکپارچه مالیات ارزش افزوده به نشانی www.evat.ir ایجاد شده است. تمامی مودیان مالیاتی می‌توانند با مراجعه به این سامانه و استفاده از روش خوداظهاری، مالیات بر ارزش افزوده خود را به صورت الکترونیکی مشخص و پرداخت کنند.

نکته: لازم به ذکر است که برای ورود به سامانه مالیات بر ارزش افزوده و ثبت اظهارنامه، ابتدا باید کد اقتصادی جدید دریافت شود. در صورتی که مودی قبلاً در این سامانه ثبت‌نام نکرده باشد، لازم است ابتدا با انجام مراحل ثبت‌نام، نام کاربری و رمز عبور خود را مشخص کند.

مهلت ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده

بر اساس قانون، مودیان مالیات ارزش افزوده موظفند در پایان هر فصل از سال (یعنی هر سه ماه یک بار) به سامانه مالیات

ارزش افزوده مراجعه کرده و پس از محاسبه مالیات ارزش افزوده، اظهارنامه مالیاتی خود را ظرف مدت ۱۵ روز پس از پایان هر فصل ثبت کنند. لازم به ذکر است که در برخی موارد، مهلت ثبت اظهارنامه مالیاتی تمدید می‌شود.

لازم به ذکر است که ثبت نکردن اظهارنامه مالیات ارزش افزوده در مهلت قانونی می‌تواند منجر به اعمال جریمه‌هایی برای مودیان شود. به این معنا که اگر مودیان در مهلت مقرر اقدام به ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده نکنند، مالیات ارزش افزوده آن‌ها به روشی غیر از ثبت اظهارنامه (یعنی از طریق رسیدگی مالیاتی) تعیین خواهد شد و ممکن است مشمول جریمه‌های قانونی گردند.گسترش نیوز، سیر تا پیاز ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی در سال ۱۴۰۳ را بررسی کرده است.

نرخ مالیات بر ارزش افزوده کالاهای خاص

همان‌طور که اشاره کردیم، نرخ ارزش افزوده عمومی کالاها بر اساس آخرین مصوبه ۱۰ درصد است. اما برخی کالاها بسته به کاربردشان، نرخ ارزش افزوده متفاوتی دارند که می‌تواند کمتر یا بیشتر از این میزان باشد. نرخ مالیات بر ارزش افزوده کالاهای خاص به شرح زیر است:

نوع کالا نرخ مالیات بر ارزش افزوده

انواع بنزین و سوخت هواپیما ۳۰ درصد

گاز، نفت سفید، نفت کوره، گاز طبیعی و گاز مایع ۱۵ درصد

اجرت ساخت، حق‌العمل و سود فروشنده طلا و جواهر ۹ درصد

نوشابه‌های قندی گازدار و بدون گاز (تولید داخل) ۱۶ درصد

نوشابه‌های قندی گازدار و بدون گاز (واردات) ۳۶ درصد

سیگار، توتون پیپ و تنباکوی تولید داخلی ۲۵ درصد

سیگار، توتون پیپ و تنباکوی تولید داخلی با نشان بین‌المللی ۴۰ درصد

سیگار، توتون پیپ و تنباکوی وارداتی ۶۵ درصد

توتون خام وارداتی ۱۰ درصد

توتون فرآوری شده وارداتی (خرمن توتون) ۳۵ درصد

نکته: مالیات بر ارزش افزوده کالاهای اساسی شامل گندم، برنج، شکر خام، روغن خام، دانه‌های روغنی، ذرت، کنجاله سویا، جو، حبوبات (شامل نخود، لوبیا و عدس)، گوشت قرمز و گوشت مرغ به یک درصد کاهش می‌یابد. به این ترتیب، مصرف‌کننده نهایی تنها یک درصد ارزش افزوده را برای خرید این کالاها پرداخت خواهد کرد.