مرسدس بنز؛ از تولد تا مرگ تدریجی در ایران

مجید سلطانی/اقتصاد ایران

بنز را همه بعنوان خودرویی بی رقیب و لوکس می شناسند و از زمانی که نام دختر رییس کارخانه روی آن گذاشته شد همه آن را مرسدس نامیدند . نشان تسلط بر  زمین و دریا و آسمان به مردم جهان فهماند که رقیبی برای این خودرو وجود ندارد و بقیه بعد از آقای رییس حرکن می کنند. اما بد نیست از حضور این قدرت بی رقیب صنعت خودروسازی جهان را در ایران  کمی بدانیم.

مرسدس بنز از روزهای اول ورود خودرو به کشورمان، به ایران آمد و از دهه بیست نیز به‌طور جدی و با نماینده مجاز، فعالیتش را در ایران پیگیری کرد.

اوایل حضور در ایران

بازار خودروی ایران پیش از دهه سی، تنوع محدودی داشت و واردات نیز حجم سال‌های بعد را نداشت. با این حال مرسدس بنز از همان ابتدا یکی از بازیگران مطرح و عمده بود. در آن زمان واردات این خودرو به‌طور شخصی انجام می‌شد تا آن که شرکت لیدا طهران واقع در محدوده بازار تهران، واردات مرسدس بنز را برعهده گرفت. این شرکت فعالیت خود را در سال ۱۳۲۷ آغاز کرد و بیشتر واردات این برند به سری موفق ۱۷۰ محدود شد که توانست فروش خوبی تجربه کند.

در سال های کودتا 

مرسدس بنز در دهه سی نیز فعالیت خود را در ایران با مدل موفق ۱۷۰ ادامه داد. این خودروی متوسط خانوادگی، در آن زمان توسط شرکت تازه تأسیس مریخ واقع در خیابان سعدی تهران وارد می‌شد. این شرکت به لطف تبلیغات مناسب و خدمات خوب، توانست ۱۷۰ را به یکی از محبوب‌ترین خودروهای ایران بدل کند و ناوگان شهربانی و تاکسیرانی نیز به این خودروها مجهز شدند. پس از موفقیت این مدل بود که محصول لوکس‌تر مرسدس بنز یعنی ۳۰۰ در سال ۱۳۳۲ وارد ایران شد. این خودرو در فرم‌های مختلف بدنه و در تیراژی محدودتر به کشورمان آمد و توانست جایگاه مرسدس بنز به عنوان برندی لوکس و ارزشمند را تقویت کند. در این دوره محصولات دیگری همانند مرسدس-بنز_۱۹۰اس‌ال ۱۹۰SLیونیماگ، ، کامیون‌های دیزل، مینی بوس‌ها و حتی تعداد انگشت شماری از سری ۳۰۰SL نیز به ایران آمدند.

دهه چهل

پس از موفقیت قابل توجه مرسدس بنز در دهه سی بود که شرکت مریخ، تنوع محصولات ارائه شده به بازار ایران را در دهه چهل شمسی افزایش داد. مدل محبوب ۱۹۰ در کنار سری مشهور به Fintail در دو اتاق بزرگ و کوچک در کنار مدل‌های اسپرت سری SL (در ابتدا ۱۹۰SL و سپس پاگودا) وارد ایران شدند که هر یک توانستند بازار هدفشان را تسخیر کنند. اما پس از آن بود که نسل جدید محصولات مرسدس بنز با فرمی جدید معرفی شدند و شرکت مریخ هم واردات نسل جدید یعنی W108 را که در دو گونه ۲۵۰S و ۲۸۰S محبوب‌تر بود، آغاز کرد. علاوه‌براین، شرکت خاور اقدام به مونتاژ کامیون‌های مختلف مرسدس بنز کرد که خود پیشرفتی بزرگ برای صنعت خودروی ایران بود. شرکت تازه تأسیس ایران ناسیونال نیز اتوبوس‌های سری ۳۰۲ را مونتاژ می‌کرد که در تیراژی قابل توجه صادر می‌شدند.

در بهبوهه انقلاب

دهه پنجاه شمسی را باید دوران شکوفایی مرسدس بنز در ایران بدانیم. محصولات متنوعی از این برند در کلاس‌های مختلف وارد ایران شدند. در دهه پیشین که سری W100 یا همان ۶۰۰ در مقیاسی وسیع برای استفاده تشریفاتی به ایران وارد شده بود، مرسدس بنز به عنوان طلایه‌دار برندهای لوکس ایران شناخته می‌شد و نسل‌های موفق کلاس S یعنی W108 و W116 توانستند در ایران موفقیتی قابل توجه کسب کنند. علاوه‌براین، محصولات متوسط این برند یعنی W115 و W123 نیز فروش بسیار خوبی را تجربه کردند. در این بین، ایران به یکی از بازارهای اصلی کلاس SL در جهان بدل شد و تعداد قابل توجهی از سری کوپه و کانورتیبل این سری (SL و SLC) به ایران وارد شدند. حتی رشد سرسام‌آور هزینه گمرکی نیز مانع موفقیت بنز نشد.

دهه شصت و بنزهای دانشجویی

با آغاز جنگ تحمیلی، وضعیت بازار خودروی ایران نیز به شدت دگرگون شد و خودروسازان متعددی فعالیتشان را در ایران محدود یا قطع کردند. در این بین، مرسدس بنز به لطف واردات محدود دانشجویی و همچنین برای استفاده در ناوگان تشریفات و مواردی از این دست، حضورش را در ایران حفظ کرد، هرچند این حضور تقریباً مربوط به نمایندگی‌های مجاز و رسمی نبود. در عوض مونتاژ کامیون‌های خاور و اتوبوس‌های مرسدس بنز قطع نشد. بیشتر واردات بنز در این دهه مربوط به نمونه‌های مدل بالاتر W123 بودند که در ایران نیز به اتاق دانشجویی مشهور شدند. در اواخر این دهه نیز تعداد محدودی از مدل ۱۹۰E وارد کشورمان شدند. البته نباید از واردات نمونه‌هایی خاص توسط پناهندگان کویتی و عراقی نیز چشم‌پوشی کرد.

رانت ورزشکاران و وارد کردن بنز

دهه هفتاد شمسی همزمان بود با ورود مجدد خودروسازان به ایران و باز شدن مرزها به خودروهای وارداتی. مرسدس بنز نیز مترصد ورود به ایران بود و در همین دوران، نسل‌های مختلفی از کلاس E, C و نهایتاً S وارد شدند. شرکت ستاره ایران در این دهه علاوه‌بر عرضه قابل توجه نسل W124 و W202، اقدام به واردات محدود کلاس G کرد. این کلاس که در حقیقت برای خدمت در ارتش ایران طراحی شده بود، پیشاً هم در لوای خودرویی نظامی در بازار ایران حضور داشت. دو نسل W126 و W140 کلاس S نیز به ایران آمدند که مورد توجه و استقبال نهادهای دولتی قرار گرفتند. حتی تعداد انگشت‌شماری از کلاس SL نسل R129 هم به ایران آمد. پس از قطع واردات خودرو قیمت مرسدس بنز به شدت افزایش یافت. در ابتدای دهه هفتاد که صحبت قیمت ۹ و نیم میلیون تومانی کلاس W124 بود، کسی تصورش را نمی‌کرد که در میانه این دهه به ارقام بیش از ۲۰ میلیون تومان باید فکر کرد. در این دوره با مجوزهای ورزشکاری، تعداد اندکی از نمونه‌های مدرن‌تر وارد شدند که با قیمتی سرسام‌آور معامله می‌شدند.

دهه هشتاد و شابعه بازگشت مرسدس به ایران

در دهه هشتاد بود که بحث مونتاژ مرسدس بنز در ایران مطرح شد. با این حال، در ابتدا مرسدس بنز به صورت محدود و به طرقی خاص وارد کشور شد. تا باز شدن دوباره مرزها و واردات خودرو، تعداد انبوهی از کلاس‌های مختلف اعم از نمونه‌های شناخته شده C, E، S و SL و کلاس‌هایی جدید همانند ML, SLK, CLK, CLS و A و B به ایران آمدند. در این دوره دوباره بنز و ب‌ام‌و رو در روی هم قرار گرفتند و تقابل این دو رقیب سنتی، بازار خودروهای لوکس و گرانقیمت ایران را داغ‌تر کرد. خوشبختانه نسل‌های متمادی این خودروها نیز به‌طور مستمر به ایران وارد می‌شدند تا تنوع در کشورمان به طرز قابل توجهی بالا باشد.

تحریم ها رابطه ها را شکر آب کرد

مشکلاتی عدیده از ابتدای دهه نود، واردات خودرو را دستخوش تغییرات کرد. نخستین مسئله، تحریم‌های سیاسی-اقتصادی بود که واردات خودرو را تحت تأثیر قرار داد و توانست، فروش مرسدس بنز را در ایران کاهش دهد. تلاطم نرخ برابری ارز و در نهایت وضع قوانین محدودکننده واردات خودروهای با حجم پیشرانه بالا، سبب شد تا برخی از محصولات مرسدس بنز همان کلاس‌های S و SL نتوانند به‌طور جدی وارد ایران شوند. با این حال حتی محصولی خاص همانند SLS نیز توانست به ایران بیاید و حضوری جنجالی داشته باشد. تعلل واردکننده در کنار تغییر قوانین و بسته شدن گاه و بی‌گاه ثبت سفارش‌ها سبب شده تا مرسدس بنز حضوری پرفراز و نشیب را در دهه جاری تجربه کند.

در هر حال مرسدس همیشه در ایران خودروی خوشنام و بی نهایت با آبرویی است چه به طور رسمی وارد کشور شود و چه از طریق دانشجوها یا ورزشکاران. مردم ایران لایق بهترین خودروهای جهان هستند که بنز هم از این قاعده مستثنی نیست اما با وجود تحریم ها و دولتی بودن خودرسازی از کشور این کابوس ماشین های چینی و محصولات بی کیفیت ایرانی ظاهرا تمامی نخواهد داشت و لذت سوار شدن بنز را باید در مناطق آزاد و کشورهای حاشیه خلیج فارس تجربه کنیم.